Dobór odpowiednich pasz i skomponowanie optymalnej diety może przysporzyć wiele trudności. Szczególnie widoczne jest to w przypadku koni biorących udział w czynnym sporcie, kiedy to starannie dobrany pokarm może decydować o tym, czy koń będzie championem czy znajdzie się w reszcie stawki.
W żywieniu koni można wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje pasz – objętościowe i treściwe. Pierwsze z nich są najbardziej zbliżone do naturalnego pokarmu koni. Układ pokarmowy naszych kopytnych przyjaciół przystosowany jest do ciągłego pobierania pasz, ale w małych ilościach. Dlatego podstawę końskiej diety powinny stanowić pasze objętościowe. Prowokują one konia do dłuższego przeżuwania, w wyniku czego wytwarzane są odpowiednie ilości śliny, która korzystnie wpływa na równowagę kwasową w żołądku konia i pomaga przesuwać treść pokarmową. Pasze objętościowe są bogate we włókna strawne niezbędne do prawidłowych procesów trawiennych. Wyróżniamy pasze objętościowe soczyste, takie jak pastwisko lub różnego rodzaju zielonki oraz pasze objętościowe suche, takie jak siano, sieczki z lucerny czy słomy z różnych zbóż.
U zdrowych koni niepracujących lub pracujących sporadycznie potrzeby pokarmowe w zasadzie mogą być zaspokojone wyłącznie paszami objętościowymi. Sytuacja zmienia się w momencie bardziej intensywnego użytkowania naszych rumaków. Konieczne wtedy jest zwiększenie kaloryczności dawki pokarmowej, w czym mogą pomóc nam pasze treściwe. Paszami treściwymi nazywamy te które charakteryzują się wysokim skoncentrowaniem składników energetycznych oraz białka. Dostarczają one ponad 5 kcal energii na 1 g podanej paszy zapewniając naszym zwierzętom siłę niezbędną do pracy. Do pasz tych zaliczyć można nasiona roślin strączkowych, ziarna zbóż i ich przetwory oraz gotowe mieszanki paszowe. Spośród zbóż wykorzystywanych w żywieniu koni w Polsce największą popularnością cieszy się owies, drugim najczęściej stosowanym zbożem jest jęczmień.
Dodatkowo w żywieniu koni stosuje się kukurydzę oraz sporadycznie pszenicę, choć jest to znacznie mniej popularne. Kukurydza jako wysokoenergetyczne zboże może stanowić suplement dietetyczny o znacznej wartości, jednak fakt, że jest uboga w składniki mineralne oraz białko oznacza że nie może być podstawą żywienia konia. Pszenica za sprawą działania mlekopędnego może się sprawdzić jako dodatek wykorzystywany w żywieniu klaczy źrebnych.
Ostatnio można usłyszeć wiele negatywnych opinii dotyczących żywienia koni paszami zbożowymi, a w szczególności owsem, który może powodować nadpobudliwość, a nawet prowadzić do chorób na tle metabolicznym takich jak wrzody, czy ochwat. Twierdzenia te są tylko częściowo prawdziwe. Ziarna zbóż muszą być dostarczane w odpowiednich ilościach wynikających z aktualnego zapotrzebowania energetycznego. Kiedy stanowią jeden z elementów dobrze zbilansowanej i złożonej diety nie są szkodliwe, a wręcz pomocne w utrzymaniu odpowiedniej kondycji kopytnych. Problem pojawia się w momencie kiedy pasze zbożowe podawane są w zbyt dużych ilościach. Zboża zawierają znaczne ilości węglowodanów niestrukturalnych miedzy innymi skrobi. Związki te powinny być trawione w żołądku oraz jelicie cienkim. W wyniku tego procesu powstaje glukoza, która po wchłonięciu daje energię do pracy. Jest to tak zwana szybko uwalniana energia. Część glukozy, która nie została wykorzystana od razu jest gromadzona w mięśniach w postaci glikogenu . Zbyt duża ilość zgromadzonej w ten sposób energii może powodować u koni nadpobudliwość. Ponad to część niestrawionego zboża trafia do dalszych odcinków przewodu pokarmowego zaburzając równowagę mikrobiologiczną, w konsekwencji naraża konia na dolegliwości pokarmowe.
W przypadku zbóż należy również zwrócić uwagę na to, iż białko w nich zawarte jest niepełnowartościowe, dlatego tak ważne jest urozmaicenie diety koni w pasze charakteryzujące się białkami o lepszym profilu aminokwasowym. Nierzadko wiąże się to z koniecznością zaczerpnięcia fachowej wiedzy.
Z tego względu warto zastanowić się nad wprowadzeniem gotowych mieszanek paszowych, które w ostatnich latach cieszą się coraz większą popularnością. Dobierane pod okiem ekspertów zboża oraz pozostałe dodatki paszowe, których skład jest ściśle dostosowany do potrzeb pokarmowych konia ułatwia jego opiekunowi ustalenie prawidłowej diety. Warto szczególną uwagę zwrócić na pasze typu musli. W przeciwieństwie do tradycyjnych zbóż i granulatów zbożowych, są przez konia wolniej pobierane i prowokują go do żucia. Dobrze skomponowana mieszanka treściwa powinna również zawierać w sobie cechy charakterystyczne dla pasz objętościowych takie jak wysoka zawartość włókien pokarmowych, czy niska zawartość skrobi.
Wprowadzenie musli ma tylko wtedy sens kiedy jego składniki charakteryzują się lepszą strawnością i wartością odżywczą od tradycyjnych pasz zbożowych. Osiąga się to dzięki zastosowaniu odpowiedniego procesu technologicznego obróbki zbóż oraz doborowi dodatkowych komponentów. Dodatki takie jak sieczka z lucerny, susz z traw niskocukrowych, wysłodki buraczane, czy łuska sojowa mogą wpłynąć na obniżenie zawartości skrobi oraz wzbogacić paszę w wysokiej jakości włókna pokarmowe. Na poprawę strawności mogą również korzystnie wpłynąć drożdże lub probiotyki. Wzrost kaloryczności bez negatywnych skutków nadpodaży węglowodanów niestrukturalnych można osiągnąć po przez zawarcie w mieszance paszowej oleju czy otrąb ryżowych. Różnego rodzaju zioła czy niewielki dodatek melasy mogą znacznie poprawić smakowitość paszy. Nie bez znaczenia są źródła oraz forma witamin i związków mineralnych zawartych w wybranym przez nas musli. Najbardziej wartościowe są związki pochodzenia organicznego oraz mikroelementy dostarczane za pomocą chelatów.
Przy wyborze musli warto więc zwrócić uwagę nie tylko na cenę, ale również na zawartość i udział procentowy komponentów. Niewiele korzyści uzyskamy nabywając paszę w atrakcyjnej cenie choćby nawet od najbardziej uznanego zachodniego producenta jeśli głównymi składnikami mieszanki są ziarna zbóż, czy też granulaty zbożowe. Odpowiednio skomponowane musli może stanowić paszę pełnoporcjową, będącą jedyną formą paszy treściwej oraz jedynym źródłem witamin i minerałów jakie podajemy naszym zwierzętom w ciągu dnia.
W przypadku doboru konkretnej mieszanki paszowej należy zwrócić uwagę na czynniki powiązane bezpośrednio z koniem, takie jak wiek, wydatek energetyczny, choroby, czy płeć konia, a także rodzaj wykonywanej pracy. Szczególnie ważna jest zatem konsultacja z ekspertem żywieniowym, który pomoże właścicielowi w wyborze odpowiedniego rodzaju paszy.