Skoki przez przeszkody to zdecydowanie najpopularniejsza jeździecka konkurencja w Polsce. Ilość zawodników i koni biorących udział w zawodach na każdym szczeblu z roku na rok rośnie, zwiększa się zatem konkurencja. Oczywistością jest, że to, co nasz rumak je ma przełożenie na kondycję, odżywienie, samopoczucie oraz możliwość lepszego wykorzystania własnych predyspozycji. Czy istnieje zatem pasza doskonała dla skoczka?
Energia
Układ pokarmowy konia bez względu na rodzaj użytkowania jest podobny. Charakterystyczny dla koniowatych stosunkowo mały żołądek determinuje potrzebę ciągłego pobierania paszy objętościowej małymi porcjami, a poddawanie dodatkowemu wysiłkowi związanemu z pracą zwiększa zapotrzebowanie energetyczne, które ciężko jest uzupełnić tylko paszą objętościową. Zapotrzebowanie energetyczne dużego konia w intensywniejszym treningu skokowym wynosi około 130 MJ, jest to dwukrotnie więcej niż ilość energii potrzebnej do bytowania. Przyjmując te wartości, koń nie pracujący do przetrwania potrzebuje około 1,5% własnej masy siana dziennie, co daje ok 9kg na 600kg osobnika. Oczywiście przyjęte wartości bardzo często różnią się u poszczególnych koni, zależą również od jakości i czasu zbioru siana. Układ pokarmowy konia jest bardzo dobrze przystosowany do pozyskiwania energii z włókna. W procesie fermentacji mikrobiologicznej powstają lotne kwasy tłuszczowe (LKT), organizm ma możliwość od razu wykorzystać je jako energię lub magazynować w tkance tłuszczowej. Kolejnym źródłem energii, mogą być skrobia i cukry występujące w ziarnie, istnieje możliwość ich szybkiego wykorzystania przez organizm lub magazynowanie w postaci glikogenu w mięśniach i wątrobie.
Jakie źródło energii będzie najlepsze dla mojego konia?
Bez względu na to w jakiej dyscyplinie koń jest użytkowany podstawę powinna stanowić energia z lotnych kwasów tłuszczowych (LKT), które powstają z przemian węglowodanów strukturalnych. W dużym uproszczeniu stanowi ona stabilnie dawkowane paliwo, mocniej wykorzystywane w końcowej fazie wysiłku. Przy większych obciążeniach i specyficznemu wysiłkowi jakiemu poddawany jest koń w treningu skokowym do zaspokojenia jego potrzeb energetycznych same włókno może nie wystarczyć. Kaloryczność dawki pokarmowej zwiększy się dzięki zastosowaniu pasz zbożowych. Szybko uwalniana energia z cukrów jest łatwiej i chętniej wykorzystywana przez organizm, niż ta pochodząca z włókna, ponadto bardzo dobrze sprawdza się przy krótkotrwałym wysiłku jakim są skoki.
Jednakże trzeba uważać, aby pasza treściwa nie była podawana w nadmiarze ponieważ istnieje ryzyko, że skrobia i cukry proste nie zostaną strawione na poziomie jelita cienkiego i dostaną się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego zaburzając procesy fermentacji mikrobiologicznej odpowiedzialnej za powstawanie LKT. Ponadto nadmierna ilość energii pochodzącej ze zbóż obniża wykorzystanie przez organizm rezerw z tłuszczu. Źle dobrana w stosunku do wykonywanej pracy dawka pokarmowa może przyczynić się do spalania białka, które z jednej strony wesprze energetycznie konia, jednak pozostawi w organizmie azot, którego większe ilości mogą negatywnie oddziaływać na konia.
Jak widać kluczowa dla konia skokowego jest optymalizacja diety uwzględniająca wykorzystanie energii z różnych źródeł, w zależności od intensywności wykonywanej pracy. Niewłaściwe wyważenie energetyczności dawki pokarmowej może powodować szybkie „spalanie się konia” i nadpobudliwość lub brak energii i rozleniwienie.
Witaminy i minerały
Zwiększenie wysiłku niesie za sobą nie tylko większe zapotrzebowanie energetyczne, ale również większe zapotrzebowanie na witaminy i minerały. Sam proces wytwarzania energii wymaga dostarczenia witamin z grupy B, im więcej wytwarzanej energii tym większe zapotrzebowanie na te witaminy. Witamina E z kolei działa jako przeciwutleniacz, zabezpieczając komórki organizmu przed uszkodzeniem, im intensywniejszy trening tym większe ryzyko uszkodzenia komórek, co za tym idzie większe zapotrzebowanie na witaminę E. Witamina C wspiera syntezę kolagenu w organizmie, magnez wspomaga pracę układu nerwowego oraz zmniejsza napięcie mięśni. Wapń, fosfor, cynk, magnez i miedź mają kluczowe znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu układu kostnego konia, stanowiącego oparcie dla mięśni i narządów wewnętrznych. Skoki przez przeszkody nie są naturalnym wysiłkiem, częste występowanie specyficznych przeciążeń niesie ze sobą mikrouszkodzenia. Dzięki zwiększonej ilości witamin i minerałów odpowiedzialnych za regenerację koń ma możliwość dużo szybszego zregenerowania się oraz wytrzymania większej ilości przeciążeń.
Pasza dla skoczka
Co powinna zawierać dobrze skomponowana pasza dla konia skokowego?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, jednak analizując wiele końskich jadłospisów oraz zagłebiając się bardziej w temat komponentów paszowych występujących na rynku można określić grupę składników pożądanych w mieszance dla konia skokowego. Dobrej jakości włókno to nie tylko podstawa ogólnej diety konia, ale również pasz pełnoporcjowych. Najczęściej możemy spotkać się z lucerną, będącą nie tylko dobrej jakości białkiem, ale również buforem kwasu żołądkowego, lucerna podnosi pH żołądka, zapobiegając tym samym wrzodom, o które u konia skokowego, narażonego na częsty stres oraz duże ilości skrobi w diecie nie ciężko. Poza lucerną w paszy może znaleźć się również trawa niskocukrowa oraz wysłodki buraczane nie wymagające dodatkowego namaczania. Niektórzy czytelnicy mogą zastanawiać się po co w paszy pełnoporcjowej włókno, skoro koń uzupełnia je w dużej ilości sianem ? Głównym powodem może być produkcja śliny- koń jedząc siano wytwarza jej ponad trzykrotnie więcej niż jedząc zboże, dzieje się tak głównie z powodu wolniejszego i dokładniejszego pobierania pokarmu. Dzięki dodatkowi włókna pasza jest wolniej pobierana i lepiej trawiona. Wśród zbóż występujących w paszy pełnoporcjowej zazwyczaj nie znajdziemy owsa, ten surowiec jest łatwo dostępny i stosunkowo tani. Często możemy spotkać się z mieszaniem paszy pełnoporcjowej z owsem przez właścicieli koni, mieszanie paszy pełnoporcjowej zawierającej już owies mijało by się z logiką.
Jakie zboża najczęściej spotykamy w paszach pełnoporcjowych?
Jęczmień, kukurydza i pszenica w różnych formach podnoszą strawność paszy, a ich głównym zadaniem jest zwiększenie energetyczności mieszanki. Dodatkowy cukier znajdziemy w melasie, często mocno krytykowanej w środowisku jeździeckim, owiana czarną sławą w odpowiedniej ilości przynosi więcej pożytku niż szkody. Melasa to nie tylko cukier, ale przede wszystkim lepik zmniejszający pylistość paszy, wiążący bardzo ważne składniki dodatkowe, jednocześnie podnosząc smakowitość. Olej to wspomniane wcześniej jedno ze źródeł energii. Tu trzeba mocno uważać na tańsze rozwiązania jakimi są olej palmowy i słonecznikowi, dobrze, gdy producent dostarczy różnorodnych wysokiej jakości olei o prawidłowym stosunku kwasów omega 3 i omega 6. Dobrze sprawdzają się olej lniany i sojowy oraz domieszki oleju rydzowego czy też z ogórecznika. Przy olejach warto wspomnieć o otrębach ryżowych, oczywiście stabilizowanych witaminą E, z dodatkiem selenu, bogate w gamma oryzanol pomogą utrzymać prawidłową muskulaturę i wydolność mięśni, jak również chroniąc komórki przed uszkodzeniem.
Owoce i zioła to zdrowe urozmaicenie paszy, przy okazji podnoszące jej smakowitość. Całość dopełniają substancje dodatkowe, zwiększające strawność oraz koncentrację witamin i minerałów. Nie ma co się oszukiwać, za jakością i biodostępnością tych komponentów idzie wyższa cena mieszanki, jednak to właśnie dodatki mają ogromny wpływ na walory produktu. Kultury drożdży otoczkowane, organiczny selen, glicynowe chelaty, biotyna, metionina, lizyna oraz inne to składniki podnoszące klasę paszy do premium.
Dobranie odpowiedniej mieszanki dla koni skokowych nie jest łatwym zadaniem, konie różnią się nie tylko wiekiem, rasą i budową, ale również temperamentem, poziomem wyszkolenia, zapotrzebowaniem na różne składniki pokarmowe. To co łączy konie skokowe to przede wszystkim charakterystyczny typ wysiłku, większe zapotrzebowanie na szybciej uwalnianą energię i antyoksydanty. Dobrze dobrana mieszanka paszowa, stanowiąca podstawę paszy treściwej w diecie konia skokowego może przyczynić się do uzyskiwania lepszych wyników w zawodach, dzięki dostarczeniu wysoce biodostępnych składników pokarmowych do organizmu. Koń dobrze odżywiony paszami nie dającymi efektu „gorącej głowy” z pewnością lepiej zniesie trudy codziennego treningu, a to właśnie systematyczny trening przełoży się na sukcesy na parkurze. Z kolei koń ze źle dobraną dietą może czuć się sfrustrowany, rozkojarzony nadmiarem energii. Braki już jednego z kluczowych pierwiastków mogą znacznie ograniczyć możliwości konia. Dobra pasza to nie tylko odpowiednie paliwo, ale w myśl zasady jesteś tym co jesz- całość mająca wpływ na funkcjonowanie organizmu.
Rafał Kaczmarek