Zdrowe, silne i niepękające kopyta to marzenie nie jednego właściciela konia. Kopyta
stanowią pierwszą linię kontaktu konia z podłożem, to właśnie na nich spoczywa cały
ciężar zwierzęcia. Pękanie, kruszenie czy też nieodpowiedni przyrost może prowadzić do
problemów z poruszaniem się, bólem lub w dłuższej perspektywie do zwyrodnień i innych
zaburzeń aparatu ruchu. Dbać o kopyta należy zarówno od zewnątrz jak i od wewnątrz,
złe nawyki żywieniowe mogą mieć duży wpływ na jakość rogu kopytowego.
Energia to podstawa
Patrząc na problemy z kopytami pod kątem żywieniowym warto przede wszystkim zwrócić
uwagę na poziom energii w diecie. Do ustalenia zapotrzebowania energetycznego konia
przyda się prawidłowa ocena kondycji ciała. Opierając się na skalach Body Condition
Score oraz Topline Evaluation Score szybko określimy czy koń znajduje się obecnie w
wadze optymalnej, niedowadze czy nadwadze. Kolejnym krokiem jest skrupulatne
przeliczenie ilości energii w diecie, tu niezbędne będą informacje zawarte na
opakowaniach pasz komercyjnych. W kalkulacji należy uwzględnić również pobierane
siano, trawę z pastwiska i pasze dodatkowe. Dlaczego ważnym jest określenie zarówno
kondycji ciała a nie jedynie ilości energii w diecie i porównanie jej z ogólnie dostępnymi
tabelami żywieniowymi ? Niedowaga zazwyczaj jest spowodowana zbyt małą ilością
energii w diecie, jednak dość często można spotkać się z zaburzeniami żywieniowymi,
problemami z pobieraniem paszy czy też oczywistymi różnicami między poszczególnymi
końmi. Jeśli ilość zadawanej paszy zaspokaja, lub nawet przekracza zapotrzebowanie
energetyczne konkretnego konia a mimi to osobnik ten wykazuje niedowagę warto zwrócić
się o poradę do specjalisty, nie wykluczone, że koń ma źle zbilansowaną dietę lub
problemy żywieniowe. Dlaczego niedowaga jest tak istotna przy problemach z kopytami ?
Bardzo często to właśnie konie wychudzone mają suche i popękane kopyta o bardzo
kruchej strukturze rogu. Wynika to z faktu, że organizm naturalnie dąży do zapewnienia
najważniejszych funkcji życiowych, a w skrajnych przypadkach sięga po rezerwy zawarte
w ciele. Tak właśnie dzieje się z białkiem- jeśli koń wykazuje niedowagę to z dużym
prawdopodobieństwem nie dostarczy wystarczającej ilości do kopyt. Uzupełniając energię
ważnym jest również źródło jej pochodzenia, tu najcenniejsza okazuje się energia
pochodząca z włókna.
Biotyna
Na temat biotyny słyszał chyba każdy kto miewał problemy z kopytami u swojego konia,
ma ona prawdopodobnie tyle samo zwolenników jak i wrogów. Wielu producentów
suplementów z biotyną obiecuje 100% skuteczność w działaniu i szybką poprawę jakości
kopyt. Witamina H to przede wszystkim przebadany pod kątem skuteczności związek
chemiczny poprawiający jakość rogu kopytowego. Dlaczego zatem występują tak różne
opinie ? Warto zaznaczyć, że biotyna nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na jakość
kopyt, jednak z pewnością jest jednym z fundamentalnych składników niezbędnym do
sukcesu. Tworząc mieszanki paszowe pod kątem zdrowia kopyt wykorzystuje się głównie
biotynę w połączeniu z cynkiem i metioniną. Działania biotyny widać w nowo narastającym
kopycie, stąd na dobre efekty trzeba często czekać od kilku do kilkunastu miesięcy, co
może mocno zniechęcić niecierpliwych właścicieli koni, tym bardziej gdy mylnie oczekują
od biotyny szybszego wzrostu kopyta. Odstawienie lub niedobór biotyny w diecie mogą
prowadzić do ponownego pogorszenia się jakości kopyt. Na koniec warto podkreślić, że
każdy koń reaguje inaczej na różne składniki pokarmowe co również może zwiększać lub
zmniejszać działanie tej witaminy.
Białko
Ściana kopyta to przede wszystkim białko. Niedobór aminokwasów może mieć duży wpływ
na jakość kopyt. Najczęściej w kontekście kopyt mówi się o metioninie a wynika to przede
wszystkim ze składu aminokwasowego kopyta. Metionina jest zdecydowanie bardzo
ważnym aminokwasem, jednak z pewnością nie jedynym. Dopiero zapewnienie
odpowiedniego poziomu wszystkich aminokwasów daje nadzieję na poprawienie jakości
kopyta. Aminokwasami jakie należy brać pod uwagę przy budowie kopyt są metionina,
lizyna, cystyna, arginina, prolina, leucyna, glicyna, seryna, fenyloalanina i histydyna, co
najważniejsze kluczowym jest odpowiedni poziom wymienionych aminokwasów w
organizmie. Niestety, nie wszystkie aminokwasy koń może syntetyzować samodzielnie,
niektóre z nich muszą być przyswajane systematycznie wraz z pożywieniem.
Najważniejszymi aminokwasami egzogennymi dla konia są lizyna i metionina.
Dieta bogata w mikro i makroelementy
Wszystko tak naprawdę sprowadza się do jednego. Do prawidłowego funkcjonowania
całego organizmu koń potrzebuje odpowiednio zbilansowanej diety. Dobre pasze
komercyjne powinny zawierać zróżnicowane źródła energii, pochodzące zarówno z
włókna, tłuszczów jak i węglowodanów. Wysoka różnorodność jest też niezbędna przy
dostarczaniu odpowiednich aminokwasów, brak tylko jednego z nich może mieć olbrzymie
konsekwencje. Witaminy, minerały, i wysoka biodostępność to trzy bardzo ważne cechy
jakie powinny wyróżniać odpowiednią paszę. W niektórych wypadkach pasza podstawowa
może nie wystarczyć, tu niezbędne może okazać się wsparcie suplementami. W
planowaniu diety warto wesprzeć się radą doświadczonego dietetyka. W żywieniu koni,
również w przypadku kopyt występują pierwiastki, które wymagają odpowiedniego
zbilansowania. Duże znaczenie dla kopyt może mieć selen, niedobór tego pierwiastka
może powodować gorsze krążenie w obrębie kopyta co będzie prowadzić do
niewystarczającego odżywiania, natomiast zbyt duża dawka selenu może powodować
deformacje kopyta. Do prawidłowego oznaczenia ilości selenu przydatne mogą okazać się
badania krwi. Odpowiedni bilans jest również bardzo ważny w stosunku Wapnia do
Fosforu. Wapń jest niezbędny do aktywacji enzymu, który przekształca komórki naskórka
w keratynocyty. Zbyt duża zawartość fosforu zaburza działanie wapnia co w ostateczności
wpływa na jakość kopyt. Cynk z kolei wspomaga dojrzewanie keratynocytów, jego
niedobór objawia się powolnym wzrostem kopyta oraz słabym rogiem. Cynk oraz Miedź
przeciwdziałają utlenieniu tłuszczy zawartych w kopytach, dbając przy tym o ich
odpowiednią elastyczność.
Nie tylko dieta
Na koniec nie można zapomnieć o odpowiednim dbaniu o kopyta z zewnątrz. Codzienne
czyszczenie nie tylko poprawi komfort poruszania się wierzchowca ale pozwoli
zweryfikować jakość kopyt tak by wystarczająco szybko podjąć stosowne kroki. Regularne
wizyty dobrego kowala pozwalają nadać kopytu odpowiedni kształt, przerośnięte kopyto
wykazuje o wiele większą tendencję do kruszenia się niż kopyto o optymalnej długości.
Suchy klimat również może przyspieszać pękanie kopyt. Dobrze jest zapewnić koniu co
najmniej dobre warunki higieniczne w środowisku, w którym przebywa każdego dnia.
Rafał Kaczmarek